Istota banku centralnego w Polsce

Bank centralny jest instytucją, która reprezentuje interes publiczny. Do jego głównej funkcji należy emisja pieniądza gotówkowego. Bank centralny pełni również rolę instytucji depozytowo-kredytowej dla banków komercyjnych oraz państwa polskiego. Dlatego uznaje się, że bank centralny w polskim systemie gospodarczym to bank emisyjny, bank banków oraz bank państwa. Podstawowym zobowiązaniem, jakie posiada bank centralny jest wyemitowana przez niego gotówka. Trafia ona głównie do gospodarstw domowych (w mniejszym stopniu do przedsiębiorstw) za pośrednictwem banków depozytowo-kredytowych. Również banki komercyjne otrzymują pewną część z emisji pieniądza, która zapewnia im płynność finansową. Bank centralny pełniąc funkcję banku banków, prowadzi ich rachunki bieżące (wyjątek stanowią banki spółdzielcze). Banki komercyjne mają możliwość inwestowania w instrumenty, które emituje bank centralny. Należą do nich m.in. depozyty czy dłużne papiery wartościowe. Bank centralny może być również pożyczkodawcą dla banków komercyjnych. Udziela bankom dobowego, tzw krótkoterminowego kredytu lombardowego, którego zastawem są publiczne papiery wartościowe o znanej z góry stopie lombardowej. Bank centralny może także kredytować banki w ten sposób, że redyskontuje im zdyskontowane przez te banki weksle. Banki komercyjne nie posiadając własnej bazy depozytowej, gdy nie są w stanie na rynku międzybankowych pożyczyć taniej pieniądza, traktują bank centralny jako ostatecznego pożyczkodawcę. To bank centralny ma decydujący wpływ na cenę pieniądza, która obowiązuje na rynku międzybankowym. To on ustala stopę oprocentowania lokat dobowych, stopę lombardową, stopę redyskontową oraz stopę referencyjną (interwencyjną). Bank centralny pełni dla państwa polskiego rolę banku depozytowo-kredytowego. Budżet państwa, jak również instytucje parabudżetowe typu ZUS, posiadają w banku centralnym rachunki bieżące (obok rachunków w bankach komercyjnych). Bank centralny staje się czasem również pożyczkodawcą państwa. Ma to miejsce, gdy bank centralny kupuje emitowane przez państwo polskie papiery wartościowe, na które składają się obligacje i bony skarbowe. W jego bilansie znajdują się zobowiązania, a także należności Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Jest to wynikiem tego, że bank centralny jest reprezentantem państwa w instytucjach finansowych znajdującymi się poza granicami państwa. Również oficjalne rezerwy kruszcowe i walutowe są gromadzone przez bank centralny. Rezerwy walutowe są wynikiem wymiany walut, które przeprowadza państwo. Rezerwy te uzyskuje się poprzez działania prowadzone na międzynarodowym rynku walutowym forex. Wszystkie rezerwy walutowe jakie gromadzi bank centralny są ulokowane w zagranicznych publicznych papierach wartościowych, które nie są obciążone wysokim ryzykiem. Te wszystkie aktywa, jaki posiada bank centralny oraz ich poziom ma decydujący wpływ na wymienialność i siłę waluty krajowej. Bank centralny w państwowym interesie publicznym prowadzi politykę pieniężną. Do głównych narzędzi tej polityki zaliczyć można stopę rezerwy obowiązkowej, stopy procentowe, jakie ustala bank centralny, operacje wolnego rynku oraz kurs walutowy. Nadrzędnym celem polskiej polityki pieniężnej jest cel inflacyjny, co ma swoje źródło w konstytucji oraz ustawie o NBP. Bank centralny koncentruje swoje działania w taki sposób, aby zapewnić stabilny poziom cen. Wykorzystując narzędzia polityki pieniężnej, bank centralny wpływa pośrednio na podaż pieniądza. Posiada tylko wpływ pośredni, ponieważ pieniądz jest kreowany jeszcze przez banki komercyjne (sprawdź oddziały banków w Polsce na informacjakredytowa.com). A te, udzielając kredytów przy określonej stopie obowiązkowej sprawiają, że kreacja pieniądza bezgotówkowego ma charakter mnożnikowy, co zwielokrotnia podaż pieniądza gotówkowego. Ważną cechą jaką posiada bank centralny jest uniezależnienie od innych organów władzy państwowej. Jego działalność jest finansowana z funduszu statutowego a także z funduszy rezerwowych. Pomimo tego, że działania jakie przeprowadza bank centralny nie mają za zadanie osiągania zysku, to w rzeczywistości bank ten uzyskuje zysk. Dochody te nazywa się dochodami z senioratu. Według Ustawy o Narodowym Banku Polskim z 1997 roku, organem banku centralnego, który jest odpowiedzialny za ustalanie poziomów stóp procentowych NBP oraz za ustalanie innych zasad (operacje otwartego rynku, obliczanie i poziom stopy rezerwy obowiązkowej) jest Rada Polityki Pieniężnej (RPP). Natomiast organem wykonawczym został ustanowiony Zarząd NBP. Do bankowości centralnej w Polsce należy jeszcze Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) oraz Komisja Nadzoru Bankowego (KNB) wraz ze swoim organem wykonawczym, którym jest Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego (GINB).